Rechtvaardig én Barmhartig

Maar als je zelf klust in huis, of schildert, of wat ook maar doet: je ziet zelf altijd de imperfecties, hoe klein ze soms ook zijn. Tenminste: ik wel. Eén plankdrager staat net uit het lood. De lijn van de lambrisering heeft een paar imperfecties. En die imperfecties blijf ik zien…

Goed, nu heb ik dat zelf gedaan. Ik probeer precies te werken, maar toch gaat er weleens wat mis.

Maar stel je voor dat ik op een dag de babykamer binnenkom, en alles onder de zwarte vegen zit. De plank ligt van de muur, inclusief plankdragers en stukken muur. En de hele commode ligt in stukken, de verf afgebladderd, onherstelbaar…

[DIA 2 | ZWART]

Broers en zussen in onze Here Jezus,

Jong en oud,

Mensen die God liefheeft,

Je kunt je voorstellen wat dat met een mens doet. Je hebt hard gewerkt, veel tijd gestopt in iets, maar in een fractie van de tijd wordt het vernield. Daar word je boos van, gefrustreerd, verdrietig, misschien zelfs agressief. ‘Wie heeft dit gedaan? Wiens schuld is dit?’ En misschien wel: ‘Hoe pak ik hem of haar terug? Hoe neem ik wraak?’

Het kan zomaar zijn dat dat ook jouw beeld van God is. God vertoornt Zich verschrikkelijk over de zonde, lees je in de catechismus. Dan heb je zomaar een beeld van een woedende vader, die zijn zelfbeheersing dreigt te verliezen. Is God zó boos over de zonde? God is toch liefde?

[DIA 3]

Het is geen populair onderwerp. Gods toorn en Gods straf over de zonde. We leven in een tijd waarin we God vooral als een liefdevolle Vader zien. Misschien heb je zelfs wel grote vragen bij Gods toorn en straf: ‘Hoe kan een liefdevolle God Zich verschrikkelijk vertoornen? Hoe kan Hij een eeuwige straf over de zonde geven? En als de Here Jezus die straf heeft gedragen, waarom hebben we het dan nog over Gods toorn en die straf?’ Over die vragen gaat deze preek.

Maar voordat we doorgaan eerst dit. Misschien denk je: De Here Jezus heeft de straf toch gedragen? Waarom moeten we dan zo de nadruk leggen op Gods toorn en die straf?’ Zelf voel ik ergens die weerstand mee. Liever verwonder ik me over Gods liefde en genade. Ik word liever niet geconfronteerd over hoe boos of toornig God wel niet is over mijn zonde.

Maar wanneer je de Bijbel van kaft tot kaft leest, dan kom je wel wat in de knoop met wat daar staat. Bijvoorbeeld in Nahum 1, zoals we net lazen. Maar er zijn veel teksten waar het over Gods toorn of straf over de zonde gaat. In het Oude Testament, maar ook in het Nieuwe.

[DIA 4]

Bijvoorbeeld 2 Tessalonicenzen. Daar zegt Paulus over de vervolgers van de gelovigen: “Hun straf zal de eeuwige ondergang zijn, ver van de Heer en van zijn kracht en majesteit.” (2 Tessalonicenzen 1,9, NBV21) En ook in Openbaring word je geconfronteerd met de toorn van het Lam, van Jezus zelf: “Ze riepen de bergen en de rotsen toe: ‘Val op ons neer! Verberg ons voor het oog van Hem die op de troon zit en voor de toorn van het lam!” (Openbaring 6,16, NBV21).

Aan het einde van de preek hoop ik dat een paar van die vragen beantwoord zijn. Daarmee wordt je geloof verdiept en besef je nog meer: ‘Zo hard heb ik God nodig.’ En: ‘Zo diep ging Jezus Christus voor mij.’ Ons thema is: Rechtvaardig én Barmhartig.

[DIA 5]

RECHTVAARDIG ÉN BARMHARTIG

#1. Is God boos?

#2. God is toch liefde?

#3. Leven in Gods rechtvaardigheid

[DIA 6]

We letten in het bijzonder op Nahum 1,6; Matteüs 10,28 en antwoord 11 uit de catechismus.

We staan eerst stil bij het laatste vers dat we lazen uit Nahum:

[DIA 7]

Wie houdt zich staande in zijn toorn?

Wie houdt stand in de gloed van zijn woede?

Zijn woede is als een laaiend vuur,

rotsen spatten voor Hem uiteen.

Nahum 1,6 | NBV21

Als je dat leest kun je je afvragen: is God boos? Slaan bij God om de zonden zogezegd ‘alle stoppen door’?

[DIA 8]

#1. Is God boos?

Als je zo’n tekst leest, dan kun je zomaar het beeld krijgen van een boze, woedende man of vrouw. Eentje die tekeer gaat in zijn boosheid. Schreeuwen, gooien met spullen, schoppen tegen de dingen die hem voor de voeten liggen. Bij grote woede denken wij al snel aan iemand waarbij alle stoppen doorslaan. Iemand die de controle verliest en alles kort en klein slaat. Alleen, bij ons mensen is dat een gevolg van onze zonde. Wij kunnen ons niet beheersen in onze boosheid en gaan dan te ver – soms véél te ver.

[DIA 9 | ZWART]

Even tussendoor: misschien ben je zelf wel in je boosheid te ver gegaan. Wat doe je dan? Volgens mij laten heel veel mensen het dan bestaan. Het voelt als de weg van de minste weerstand om je eigen grensoverschrijdingen recht te praten. Alleen daarmee blijft de schade bestaan, blijft de pijn zitten. De pijn bij de ander, maar ook de pijn bij jezelf. Want telkens knaagt je geweten weer aan je: ‘Heb je niet nog iets goed te maken?’ Kijk daarom jezelf nog eens in de spiegel aan en vraag je af: ‘Heb ik nog iets goed te maken?’

[DIA 10]

Goed dat dus tussendoor: soms gaan wij in onze boosheid grenzen over, omdat we onze zelfbeheersing verliezen. Alleen God verliest zijn zelfbeheersing niet. God heeft de volledige controle. Maar dat doet niet af aan de hevigheid van Zijn woede. Meer nog: Hij is uit op wraak! Zo begint de profetie van Nahum:

[DIA 11]

De HEER is een wrekende God,

Hij duldt niemand naast zich.

De HEER is een woedende wreker,

de HEER wreekt zich op zijn tegenstanders,

Hij richt zijn toorn op zijn vijanden.”

Nahum 1,2 | NBV21

[DIA 12]

Wraak. Nog zo’n woord waarbij het heel goed mogelijk is dat je in de weerstand schiet. Wraak is in ons spraakgebruik vaak negatief. ‘Wraak nemen, dat doe je niet.’ Alleen in de wereld van het recht is wraak helemaal geen vreemde gedachte. Want er is onrecht gedaan, er is schade toegebracht, en dat moet worden rechtgezet en vergolden. Dat kan met een geldboete – sta maar eens stil bij het woord ver-geld-ing– of met een ander soort straf. Wraak moet je dus niet negatief opvatten. Het is juist een onderdeel van echte rechtvaardigheid.

[DIA 13 | ZWART]

Antwoord 11 wijst aan wat er dan recht moet worden gezet: onze zonde is een opstand tegen de allerhoogste majesteit van God! Want door de ongehoorzaamheid van de mensheid wordt Gods naam gelasterd, gekleineerd tot een stopwoord. God krijgt niet meer de eer voor Zijn volmaakte werk, want het wordt door mensen kapotgemaakt. Meer nog: we zijn geschapen naar Gods beeld, maar dat beeld is gebroken. Ze noemen de Zoon van God zelfs Beëlzebul, de heer van alle demonen!

Dat wil God vergelden. En de grootste zonde krijgt ook de hoogste straf: eeuwige straf aan lichaam en ziel. Maar door al die gedachten over boosheid en wraak en straf kun je je afvragen: God is toch liefde?

[DIA 14]

#2. God is toch liefde?

Dat is feitelijk ook de vraag die de catechismus in vraag 11 stelt. God is toch liefde?! De Bijbel Zelf geeft daarop een volmondig ‘Ja!’ als antwoord, in Jezus Christus. In Hem, de volle openbaring van Wie God is, wordt zichtbaar: ‘God had de wereld zo lief dat Hij zijn enige Zoon heeft gegeven, opdat iedereen die in Hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft.’

[DIA 15]

Jezus Zelf zegt over Zijn hart, over zijn diepste wezen, de kern van zijn karakter: “Ik ben zachtmoedig en nederig van hart.” (Matteüs 11,28b, NBV21). Paulus woorden in 1 Korintiërs 13 over de liefde sluiten daar naadloos bij aan. Dus: ‘Ja! God is liefde.’ (1Joh. 4,8.16)

Maar hoe kan een liefdevolle God dan een eeuwige straf over de zonde willen geven? Dan is het heel belangrijk om te beseffen: Gods toorn, Gods boosheid over de zonde komt voort uit zijn liefde.

[DIA 16]

Boosheid die voortkomt uit liefde. Je hoeft maar naar een oorlog te kijken om dat aan den lijve te ervaren. Als iets of iemand van wie of wat je houdt kapot wordt gemaakt, helemaal met de grond gelijk, dan voel je boosheid. Iemand die zelf vanuit moeite met Gods toorn tot die conclusie kwam was Miroslav Volf. Opgegroeid in voormalig Joegoslavië, zag hij hoe 200.000 (tweehonderdduizend) doden vielen en 3.000.000 (3 miljoen) mensen het land moesten ontvluchten. Cijfers die de Oekraïne oorlog ondertussen heeft overtroffen.

[DIA 17]

Hij schrijft erover in zijn boek Onbelast. Geven en vergeven in een genadeloze cultuur. (Mocht je je willen verdiepen in vergeving en dus ook Gods boosheid over de zonde, dan is dat boek mijn aanrader)

[DIA 18]

Of denk aan de verschrikkingen die minderheden worden aangedaan. De martelingen van onze broers en zussen die van hun overheid geen christen mogen zijn. De onderdrukking van de Oeigoeren, de kindsoldaten op het Afrikaanse continent en ga zo maar door. Dat schreeuwt op recht, om vergelding. Het moet recht gezet worden.

[DIA 19 | ZWART]

Alleen… Gods toorn over de zonde is gemakkelijker acceptabel zolang het gaat over ánderen. Maar God kijkt dieper dan de dingen die je doet. God kijkt naar het hart. En daar is de wortel van de zonde in ons allemaal aanwezig. De wortel van moord is jaloezie en haat. De wortel van de graaicultuur ligt in hebzucht. Die beginnetjes zijn in al onze harten aanwezig. Wat ik bedoel te zeggen: wie heilige woede voelt over onrecht en wie verlangt dat God alles recht zet, komt daar zelf niet onderuit. Want ‘alles’ betekent dan: inclusief de beginnetjes van het kwaad in jouzelf.

Toch is het mogelijk om te leven in Gods rechtvaardigheid.

[DIA 20]

#3. Leven in Gods rechtvaardigheid

Want Gods liefde gaat voorop! Hij wil ons verlossen door Jezus Christus. Hij biedt verzoening met Hem aan. Maar denk niet dat daarmee de zonde ‘gewoon’ van tafel wordt geveegd. Bij God wordt niets ‘door de mantel der liefde’ bedekt. Het is eerder zo dat Gods liefde alles blootlegt wat er mis is. Want dat is precies wat er aan het kruis gebeurt. Daar laat God zien: ‘Dit is wat de zonde doet! Gods Zoon aan het kruis. Dit is wat er nodig is voor verzoening met God!’

Pas hoorde ik een lied dat ik nog niet kende wat dat indringend bezingt. Het is een Nederlandse vertaling van een Engelse hymne uit 1804, ‘Stricken, Smitten and Afflicted’ van Thomas Kelly.

[DIA 21]

Wie te licht denkt over zonde

en haar diepe ernst niet ziet,

kijk naar Hem en zie verwonderd

wat een vonnis zij verdient.

Christus, het volmaakte paaslam,

droeg ons weerzinwekkend lot.

Hij, die onze zonden wegnam,

Hij verzoent ons weer met God.

[DIA 22 | ZWART]

Door Jezus Christus kunnen we leven met God. Ook de catechismus wijst die weg. De catechismus is zo geschreven dat je eerst op jezelf wordt teruggeworpen om te ontdekken: ik kan mijzelf niet redden. Eigenlijk zou je het als een vraag en antwoord gesprek tussen een leraar en leerling moeten lezen. Daar is het ook voor bedoeld. Dan mag je gerust vragen hebben bij de benadering die de catechismus kiest. Maar de inhoud blijft waar en relevant.

[DIA 23]

Het is onze Here Jezus zelf die ons als kerk met die waarheid de wereld weer in stuurt. Niet om bang te zijn voor God en die angst bij mensen in te boezemen. Maar wel met het besef: uit de wereld heb je niets te vrezen. Want het is enkel en alleen God die jouw lichaam en ziel in Zijn hand houdt… en kiest om je te redden. Je te redden door de straf op Jezus neer te doen komen. Als je dan bang voor iemand moet zijn, dan wel voor de God die jouw leven in Zijn handen houdt. Denk niet te licht over de zonde. Laat Zijn redding nooit vanzelfsprekend worden. Want je bent peperduur gekocht.

AMEN