Een warme gemeenschap met wereldschokkende liefde

Kerk-zijn gaat over iets heel anders dan zondagse samenkomsten en het gebouw. De kerk is namelijk het Lichaam van Jezus Christus op aarde. Telkens als onze Bijbel het heeft over de kerk dan gaat het over de gemeenschap van de gelovigen – het lichaam van onze Here Jezus op aarde, dus.[1] Dat gaat verder dan een stenen en hout, kunststof en glas. Het gaat verder dan samen naast elkaar staan en zingen en zitten en bidden. Het gaat over samenleven.

We hebben het tijdens deze preek over de vierde kernwaarde uit ons jaarthema: Kerk van alle (leef)tijden. Het thema daarvan is een warme gemeenschap vormen. Tijdens deze preek staan we daar bij stil, aan de hand van de woorden van Jezus die we lazen uit Johannes:

Ik geef jullie een nieuw gebod: heb elkaar lief. Zoals Ik jullie heb liefgehad, zo moeten jullie elkaar liefhebben. Aan jullie liefde voor elkaar zal iedereen zien dat jullie mijn leerlingen zijn.

Johannes 13,34-35

DIA 4 | TITELDIA

Jezus houdt ons daarmee een spiegel voor. Hij roept ons op, u en jou en mij tot wereldschokkende liefde. Ons thema is: 

EEN WARME GEMEENSCHAP MET WERELDSCHOKKENDE LIEFDE

Met deze preek hoop ik dat je eerlijk durft te kijken naar uw en jouw manier van liefhebben. Jezus zegt daarover veel in de Bijbel. Bijvoorbeeld in Matteüs 5 – de Bergrede: “44Dit zeg ik daarover: heb je vijanden lief en bid voor wie jullie vervolgen; ... Is het een verdienste als je liefhebt wie jou liefheeft? Doen de tollenaars niet net zo?” (Mt. 5,44.46).

We staan stil bij onze liefde voor elkaar, bij het nieuwe van dat gebod en het doel van onze liefde.

DIA 5

#1. Aan jullie liefde voor elkaar...

#2. Een nieuw gebod?

#3. Het doel van je liefde

Bij het tweede punt staan we uitgebreid stil bij wat liefde dan is. Want niet alleen de kerk, ook andere religies en zelfs een groot deel van de samenleving heeft de mond vol over liefde. Daarbij komt dat liefde een woord is dat we veel gebruiken. Gemakkelijk denken we dan dat we wel weten wat het betekent. Maar zou ik vragen: ‘Geef eens een korte definitie van christelijke liefde,’ dan zouden er veel verschillende antwoorden komen. Daar kom ik bij punt twee op terug.

We beginnen bij de spiegel die onze Heer ons voorhoudt:

DIA 6

#1. Aan jullie liefde voor elkaar...

Het zijn confronterende woorden van Jezus, als je ze echt tot je door laat dringen. Vers 35: “Aan jullie liefde voor elkaar zal iedereen zien dat jullie mijn leerlingen zijn.” Dat houdt je wel even een spiegel voor...

Misschien ken je van die borden, met een gat erin waar je je hoofd in kan steken. Je steekt je hoofd erin en maakt een foto. Het is best een grappig gezicht: het staat totaal misplaatst. Mensen zouden er de spot mee kunnen drijven. ‘...net als met de liefde binnen de kerk.’ Ik zeg het maar zo schokkend als dat het is. Want is de liefde binnen onze gemeente nu zo wereldschokkend als Jezus bedoelt, hier in Johannes 13? Kijken mensen naar onze gemeente met het idee van: ‘Tjonge! De liefde die je daar vindt, dat is echt ongekend!’ Het kan zomaar lijken alsof er een misvormd lichaam onder het prachtige, heilige, liefdevolle Hoofd van de kerk zit.

DIA 7

Dat is van alle tijden. Ook schrijvers uit de eerste eeuw (!) klaagden over het gebrek aan liefde binnen de toenmalige kerk: “Wanneer ze zien dat wij niet alleen nalaten hen lief te hebben wie ons haten, maar zelfs nalaten hen lief te hebben wie ons wél liefhebben, lachen ze ons uit, en zo wordt Gods Naam gelasterd” (2 Clemens 13,4. Clemens van Rome was een kerkleider tegen het einde van de eerste eeuw).[2] Steek daarvoor eerst de hand in eigen boezem. In het licht van Gods genade kunnen we ons tekortkomen erkennen: ‘Mijn gebrek aan liefde brengt Gods goede naam schade toe! Heer, help ons meer lief te hebben!’

DIA 8 | ZWART

Maar ja, meer liefhebben, hoe doe je dat? De valkuil is om extra hard op eigen kracht te gaan proberen lief te hebben. Maar wanneer je zo probeert te groeien in liefde, vergeet je zomaar Hemelvaart en Pinksteren in rekening te brengen. Want Jezus is dan misschien uit het oog, Hij is niet uit het hart! Hij wil regeren in ons hart en daar ook Zijn genade en liefde geven, door Zijn Geest. Maar hoe kan Hij zijn liefde geven wanneer we Hem niet bij Hem rusten, in gebed en overdenking van Zijn woord en werk?

Want dat is precies hiervoor gebeurt. Jezus leerlingen rusten bij Hem en overdenken zijn daden en woorden! In Johannes 13 vanaf vers 1 gaat het over de voetwassing door Jezus. Zijn leerlingen liggen aan voor de maaltijd – ook Judas. En dan was Jezus alle voeten. Ook die van Judas dus.

DIA 9

Naar die liefde wijst Jezus wanneer hij in vers 34 zegt: “Zoals Ik jullie heb liefgehad, zo moeten jullie elkaar liefhebben” (Jh. 13,34b). Liefde die zelfs verraders en vijanden de voeten wast. Liefde die richting wijst: laat wie het meest gelovig is of meent te zijn ook het meeste liefde tonen.

Maar wat is dan liefde? En wat is er nieuw aan het gebod dat Jezus hier geeft?

DIA 10

#2. Een nieuw gebod?

Wat is liefde? Welk beeld heb je van liefde? Je beeld van liefde kan zomaar wat vertekend zijn door de stortvloed aan liefdesbeelden die je om je heen ziet. In films en series bijvoorbeeld, soaps en romcoms. Of in liefdesliedjes die je hoort in de Top-40. Volgens die kanalen – en overigens ook in een groot deel van de rest van de samenleving – is liefde vooral een gevoel. Vlinders in je buik, een warm gevoel en genegenheid naar de ander. Je ziet de vruchten daarvan: zodra het weg is, laat je elkaar los. In vriendschappen en ook liefdesrelaties.

DIA 11 | ZWART

De Bijbel geeft dus een ander beeld van liefde. Liefde die kiest om de ander te dienen. Te dienen, zelfs wanneer de ander je naar het leven staat. Christelijke liefde steunt in de basis niet op gevoel. Christelijke liefde steunt op de kiezende liefde van Jezus Christus. Anders gezegd: liefde is een keuze. Een keuze om je te verbinden, een keuze om je toe te leggen op de relatie met de ander. Zoals Jezus deed, tot het uiterste toe.

DIA 12

Nadat Hij Judas’ voeten heeft gewassen en Judas vertrekt om Jezus te verraden staat er namelijk: 

Toen hij weg was zei Jezus: Nu is de grootheid van de Mensenzoon zichtbaar geworden [...] 

Johannes 13,31a 

Dat is: de grootheid van Gods liefde die zo ongelofelijk ver gaat!

Dat is wezenlijk nieuw en vernieuwend ten opzichte van wat het joodse volk toen kende. Ja, in het OT zegt Leviticus 19,18 ook al: “18[...] heb je naaste lief als jezelf”. Hoe dat werd uitgelegd en hoe Jezus daarin verder gaat lees je in Matteüs 5,43-45a:

DIA 13

Jullie hebben gehoord dat gezegd werd: “Je moet je naaste liefhebben en je vijand haten.”  Dit zeg Ik daarover: heb je vijanden lief en bid voor wie jullie vervolgen; alleen dan zijn jullie werkelijk kinderen van je Vader in de hemel.

Matteüs 5,43-45a

Dat wijst richting voor het nieuwe dat aan het gebod van Jezus zit.

Want de liefde die Jezus voorleeft is niet zomaar liefde. Het is liefde die liefde wekt. Gods liefde door Jezus wekt in mensen het verlangen om die liefde door te geven! Liefde die liefde opwekt dus. En Jezus zegt: oefen je in dat soort liefde!

DIA 14 | PUNTDIA

Liefde die liefde wekt. Dat is het nieuweaan Jezus’ gebod om elkaar lief te hebben zoals Hij ons heeft liefgehad. Om ons toe te rusten in dat soort liefde is onze Heer naar de hemel gegaan en heeft Hij Zijn Geest gestuurd. Vanuit de hemel regeert onze Heer Zijn kerk, onder andere om ons toe te rusten om die liefde te leren! Want aan dat soort liefde ziet de wereld dat er iets anders is aan die christenen. Ze hebben niet zomaar lief, maar ze kiezen voor liefde. Ze hebben een ander doel met hun liefde dan in de wereld gebruikelijk is.

#3. Het doel van je liefde

Want als je het hebt over het doel van je liefde dan kun je er een paar onderscheiden. Zonder te proberen volledig te zijn, maar:

DIA 16 | ZWART

Je kan liefhebben om zelf lief gevonden te worden. Dat is ten diepste een hele voorwaardelijke liefde. Je geeft liefde met als doel om uiteindelijk liefde te ontvangen. Als je geen liefde ontvangt, dan houdt je vanzelf op met liefde geven.

Je kan liefhebben om iets door een ander gedaan te krijgen. Dit kan iets speels hebben, zoals kinderen of ook volwassen bij elkaar kunnen doen: ‘Je weet wel dat ik je heel lief vindt, hè? Weet je wat ik heel lief zou vinden? Als je ...’ en dan komt er wat, bijvoorbeeld: ‘Als je de vaatwasser voor me inruimt.’

Maar de liefde die Jezus ons voorleeft wil bereiken: dat wij ook liefde gaan geven. Dat zou prachtig zijn, wanneer we dat proberen te bereiken met onze liefde. Tegelijk is dat naar de mens gesproken erg moeilijk. In een gemeente zijn spanningen; je kunt niet met iedereen door een deur. Het is de vraag of je dat kan voorkomen. Maar daarom is het erg belangrijk om de context van Jezus’ woorden nog helder te schetsen: Jezus zegt dit tegen zijn kleine kring leerlingen – elf mannen, nu Judas weg is.

Laat dat nu ook de ideale groepsgrootte zijn om dit soort liefde te oefenen. Bij een groep van tussen de 6 en de 12 mensen kun je samen dingen bespreken. Je kunt samen groeien en het is veilig genoeg om elkaar aan te spreken op het één of het ander. We verkeren allemaal weleens in zo’n groepsgrootte. Het is in veel gevallen de groepsgrootte bij catechisatie en op vereniging. Maar ook op verjaardagen en bij sommigen zelfs in hun gezin. Het is de groepsgrootte waarbij je je oefent in een houding en waarbij je dingen kan bespreken.

De vraag is dan ook: waar leidt het toe wanneer je in zo’n groepsgrootte bent, tussen de 6 en 12 mensen? Waar zoek je naar, waar oefen je je in, bewust of onbewust? Oefen je je in liefde? Of oefen je je in zo’n groepsgrootte meer in klagen? Of in boosheid, in ongenoegen?

DIA 17

Jezus wijst het doel van zijn nieuwe liefdegebod: oefen je in de liefde die ik heb laten zien. Liefde die liefde wekt. Liefde die bij de ander het verlangen wekt om lief te hebben. We hebben het nodig om te groeien in die liefde. Dat groeien begint bij rusten in Gods woord en werk. Niet als doekje tegen het bloeden: ‘Ik ben nu eenmaal zondig. Mijn liefde is onvolmaakt.’ Nee, rusten in Gods woord en werk door Jezus, om in de ruimte van Zijn genade te erkennen: ‘Mijn liefde schiet te kort. Heer, leer me meer lief te hebben!’

DIA 18 | TITELDIA

Want waar tekortkomen wordt erkent, waar zonde en schuld wordt beleden, daar wordt al iets zichtbaar van Gods wereldschokkende liefde. Daar groeit het verlangen om lief te hebben met liefde die liefde wekt. Daar groeit een warme gemeenschap, die met vallen en opstaan, zichtbaar leerling van Jezus is.

AMEN

____________________

[1] Vgl. Mt. 16,18; Ef. 1,22; 5,23.29; Kol. 1,18.24; 1Tim. 3,15. Bij de laatste tekst vertaalt de NBV21 “het huis van God,” maar gezien het geheel van Paulus spreken over de ekklesia

[2] Vertaald uit het Engels. Zie bijv.: https://en.wikisource.org/wiki/Loeb_Classical_Library/L024N/II_Clement_(Lake) [7-5-2024].