Doorgang naar het leven

Er wordt gezegd: Gaza is een hel geworden. We leven in een klimaathel. Je kunt in je leven door een hel gaan, als er hele heftige dingen gebeuren. De hel (Schipper, 'Bangmakerij', Interview met Arnold Huijgen, ND 30-10-'23).

Dat taalgebruik – je kunt er op twee manieren naar kijken. Aan de ene kant wordt het begrip van de hel uitgehold. De hel betekent dan: ‘Het is heel, heel erg zwaar. Ik heb er geen andere woorden voor om het gewicht van dit leiden uit te drukken. Ik ken geen lijden zwaarder dan dit.’ Maar is dat dan de hel? Je kunt denken: zo moet je het woord niet gebruiken.

Persoonlijk kies ik liever voor de tweede benadering. Ik ben namelijk verrast dat het woord hel blijkbaar nog zo in onze taal verweven is. Zelfs de betekenis die mensen aan dat woord geven lijkt aardig te kloppen. ‘Door een hel gaan,’ betekent namelijk: ‘Door lijden gaan dat ondragelijk groot is.’ Lijden dat je niet anders kunt uitdrukken dan met dat woord uit de joods-christelijke traditie: hel.

DIA 2

Maar de hel, daar is ook inhoudelijk de laatste tijd genoeg over te doen. Reinier Sonneveld schreef een nieuw boek, dat begin 2025 uitkwam: Het einde van de hel. Waarom niemand wordt afgeschreven. Daarin stelt hij dat de hel niet eeuwig is, maar tijdelijk. Er volgt wel straf voor wie Jezus Christus niet aanneemt, maar dat is een tijdelijke straf. Sonneveld pleit voor de alverzoening: alle mensen worden gered, ook als ze hier op aarde niet in Jezus geloven.

Ik heb het boek nog niet gelezen, dus kan er in deze preek ook niet inhoudelijk op ingaan. Maar, weet u, eerlijk gezegd hoop ik van harte dat Sonneveld gelijk heeft!

Meer nog: ik hoop dat u ook hoopt dat alle mensen gered zullen worden. Maar willen  of hopen dat het waar is maakt iets nog niet waar of zelfs maar aannemelijk. Daarvoor moeten we naar de Bijbel luisteren.

DIA 3

Ook Arnold Huijgen schreef onlangs een boek over de hel. Hij zegt: de hel is nodig als bestemming voor het ultieme kwaad! Er moet recht worden gedaan.

Huijgen en Sonneveld verschillen veel qua standpunt. Alleen ze vinden elkaar op het punt dat de hel niet gebruikt moet worden om mensen de stuipen op het lijf te jagen. Mensen moeten niet vanuit angst gaan geloven in God. ‘Volmaakte liefde sluit angst uit,’ schrijft de apostel Johannes in één van zijn brieven (1Joh. 4,18): angst voor God is een ongezonde bodem voor je vertrouwen op God. Bij het spreken over wie er naar de hel gaat, past ons gelovigen bescheidenheid en nederigheid. Het laatste oordeel is aan God.

We hebben het vanmiddag nietover de hel in het algemeen. We hebben het niet over wanneer of wie daar al dan niet naartoe gaat. We staan vanmiddag stil bij de kruisdood van onze Here Jezus. Want daar gaat Hij door de hel. Dat is voor ons christenen het startpunt als we spreken over de hel: Daar was Jezus, zodat wij daar nooit hoeven te zijn!

In het lijden van onze Heer, leer je wat de hel is. We kijken daarnaar door de bril van onze Apostolische geloofsbelijdenis (‘neergedaald in de hel’) en de antwoorden die de catechismus geeft.

Na deze preek hoop ik dat je je bemoedigd weet in je lijden en zelfs bemoedigd voorbij de dood. Want Jezus ging door de hel zodat wij daar nooit hoeven te zijn. Hij overwint de eeuwige dood en maakt het voor ons de doorgang naar het leven. Dat is het thema van de preek.

DIA 4

DE DOORGANG NAAR HET LEVEN

Want de dood is van zijn macht beroofd. De catechismus spreekt in zondag 16 hele bemoedigende woorden. Ja, ze zijn en oud, maar ze raken nog steeds de Bijbelse kern van onze hoop!

DIA 5

We staan stil bij de hel, de dood en komen daarna terug bij ons hoofdthema: de doorgang naar het leven.

#1. De hel

#2. De dood

DIA 6

#1. De hel

De Apostolische geloofsbelijdenis zegt in artikel 4 over onze Here Jezus dat Hij “is gekruisigd, gestorven, en begraven, neergedaald in de hel”. Eerst de dood, dan de hel. Dat is de volgorde. Alleen ik draai het bewust om: eerst de hel, dan de dood van onze Heer.

DIA 7 | ZWART

De Apostolische geloofsbelijdenis geeft de indruk dat onze Here Jezus na Zijn dood is neergedaald in de hel. Johannes Calvijn – de reformatietheoloog uit de 16e eeuw – was het daar alleen niet mee eens. Sinds zijn schrijven hierover, interpreteren we dat vierde artikel ook anders. Want Calvijn voert een sterke Bijbelse argumentatie aan.

DIA 8

In onze tekst staat het niet, maar waarschijnlijk bevat de kreet die Jezus uitroept in Marcus 15,37 dezelfde woorden van Johannes 19,30: “30… Het is volbracht.” Daarna sterft Jezus. Jezus zegt dus vóór zijn dood al dat het is volbracht. Daarbij past niet dat Hij vervolgens nog naar de hel zou gaan; dan zou zijn werk toch nog niet volbracht zijn.

DIA 9 | ZWART

Ik begrijp het als je denkt: ‘Is dit niet wat vergezocht? Waarom zouden we hier zo diep op ingaan?’ Nou, het leert ons heel veel over wat de hel wel, en wat de hel niet is.

Want hoe denk je eigenlijk over de hel? Het kan ongemakkelijk en pijnlijk zijn. Zeker wanneer je mensen kent die niet of niet meer geloven. Je hebt van de hel ook zomaar een beeld van een vlammenzee met kermende mensen. Jezus en ook Jakobus hebben het ook wel over het vuur van de hel, of de Gehenna (Mat. 5,22; 18,9; Marc. 9,45; Jak. 3,6). Dus helemaal onterecht is dat beeld ook niet. Alleen wat is het wezenlijke van de hel?

Dat zie je aan het einde van Jezus’ leven op aarde, daar aan het kruis. Wanneer Hij uitroept aan het kruis: “Mijn God, mijn God, waarom hebt U Mij verlaten?” Dat is het diepste lijden, de helse kwelling: Godverlatenheid. Dat is de hel: Gods totale afwezigheid. Dat niemand je lijden nog zelfs maar ziet. Zelfs niet de Alwetende, de God die liefde is. De hel, dat is de Bron van het Leven die het Leven niet meer geeft. Wat blijft er dan over voor de eeuwige ziel van de mens…?

DIA 10

Daarbij komt alle onuitsprekelijke angsten en lijden – het zweten van bloed, het verraad door een vriend, geseling… Het is die hel, die Godverlatenheid die onze Here Jezus heeft gedragen. In Hem zijn wij als kinderen van God van die hel van Godverlatenheid verlost. Maar ‘waarom moeten wij dan nu nog sterven?’ vraagt de catechismus vervolgens. Waarom dan toch nog de dood?

DIA 11

#2. De dood

De catechismus schetst een nogal rooskleurigbeeld van de dood. Afsterven van de zonden, doorgang tot het eeuwige leven. Als je even stilstaat bij wat dat betekent: dat zijn toch dingen die we nu al willen? Een leven helemaal vrij van zonden, het eeuwige leven… daar willen we toch graag nu al de vruchten van plukken.

DIA 12 | ZWART

Tot op zekere hoogte hebben we dat eeuwige leven en de vruchten daarvan ook al. We leven in dit leven al met één been in de eeuwigheid, zou je kunnen zeggen. Ons is namelijk het voorrecht gegeven God te kennen en door de heilige Geest een relatie met onze Heer Jezus Christus te hebben. Het kennen van God en Jezus Christus, door de heilige Geest, dat is het wezenlijke van het eeuwige leven.

DIA 13

Het wezenlijke van de hemel en het leven op de nieuwe aarde (vgl. Joh. 17,3): God kennen. Zijn liefde, Zijn Redding! Toch kun je je afvragen, waarom God toch niet die dood heeft afgeschaft.

Dan moet je beseffen: God heeft de dood wel degelijk veranderd. De dood was de straf voor onze zonden. De dood zou voor ons leiden tot de hel - Godverlatenheid. Maar daarvan heeft Jezus Christus ons verlost.

DIA 14 | ZWART

De dood is maar een donker gordijn dat hangt voor de doorgang naar het volle leven met God!

Maar die weg naar God is vrij, open. Dat is zo betekenisvol aan de dood van onze Here Jezus, dat ik daar ook op letten wil letten: Het voorhangsel scheurt. Op het moment dat onze Here Jezus Christus sterft, scheurt het – van boven naar beneden. Betekenisvol! Want daarmee komt het Heilige der Heiligen aan het licht voor wie de tempel inloopt. De plek waar één priester maar één keer per jaar mocht komen. De plek waar de Ark van het verbond stond: een gedachteloze aanraking en je zou het leven laten. Zo heilig is onze God!

Maar het voorhangsel scheurt. Het laat zien dat God vanaf nu meer toegankelijk is dan ooit. Het laat zien dat er vrede is tussen God en mensen, door Jezus Christus.

Leven in contact met God is nu voor iedere gelovige mogelijk!

Er is geen aardse priester meer nodig.

Geen uitgebreide reinigingsrite.

Geen terughoudendheid en maar één keer per jaar het heilige der heiligen binnengaan.

Nee, we mogen er dagelijks binnengaan! Dagelijks contact met God!

DIA 15

Zo is de angel van de dood (1Kor. 15,55) en de hel door Jezus Christus onschadelijk gemaakt. De dood leidt niet meer tot de hel, tot Godverlatenheid, maar het wordt een doorgang naar het volmaakte, eeuwige leven met God!

DIA 16

DOORGANG NAAR HET LEVEN

Zoals de Hebreeënschrijver ook zegt: “19 Broeders en zusters, dankzij het bloed van Jezus kunnen we zonder schroom binnengaan in het heiligdom, 20 omdat hij voor ons met zijn lichaam een weg naar een nieuw leven gebaand heeft, door het voorhangsel heen” (Heb. 10,19-20). We hebben vrije toegang tot God, tot de allerheiligste! We leven al met één been in de eeuwigheid omdat we God kennen door Jezus Christus.

DIA 17 | ZWART

Omdat we in dit leven al deels de doorgang vinden naar het eeuwige leven – reeds en nog niet… Omdat we nu al eeuwig leven hebben, zal ook door het werk van de Geest de zonde in ons stukje bij beetje afsterven.

Maar, Jezus zij geprezen, we hoeven vanaf onze aarde niet zelf op te klimmen naar de hemel! Nee, Jezus Christus heeft een nieuw verbond gesloten door Zijn bloed. Hij is de weg gegaan die wij niet konden gaan.

Maar Jezus ging voor ons door die hel. Dat neemt de aanvechting, het lijden, de angst en de pijn niet uit ons leven weg. Maar het zet het wel in Gods licht, door het gescheurde voorhangsel heen. Zelfs wanneer we het niet voelen, niet kunnen bedenken, laat die boodschap je bemoedigen:

Jezus kreeg de hel, zodat jij daar nooit meer hoeft te zijn. Jezus riep met luide stem: ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten?’ Het antwoord op die vraag is: om jou! Om jou te redden van Godverlatenheid! 

AMEN