Lucas
3 perspectieven op Kerst
Matteüs 2,3-6; Lucas 1,41-45; 2,1-14 | Kerst '21
Serie:
Almkerk-Werkendam
zaterdag 25 december 2021

Overdenkingen over de rol van Herodes, Elisabeth en de herders in het kerstverhaal.
OVERDENKING 1 – Herodes
Ja, wat is hij geschrokken, die Herodes. Hij die door de Romeinen de koning van de Joden wordt genoemd. Hij voelt zich bedreigd. Van Herodes is bekend dat hij een bijzonder wrede koning is. Als hij ontdekt dat de Magiërs hem bedriegen, geeft hij opdracht om heel veel kleine kinderen om het leven te brengen. Ik vind het nog elke keer verschrikkelijk gruwelijk om daarvan te lezen.
Herodes heeft in zijn hart totaal geen plek voor Jezus. Hij heeft een hard en donker hart. Hij is zelf de koning. Hij is de belangrijkste. Hij heeft de macht en die houdt hij uit alle macht vast. Een houding die je soms bij machthebbers in de wereld ook ziet. Via allerlei manieren stellen ze hun macht veilig.
Maar ook vandaag is zo’n hard en donker hart te herkennen in onze wereld vandaag. Net als Herodes waarderen de meeste mensen bezoekmet kerst; of dat nu wijzen of familie of vrienden zijn. Het kerstgevoel, waarbij je ‘een beetje liever dan anders’ bent voor elkaar. En ja, de aandacht die Herodes krijgt, die vinden veel mensen ook nu nog fijn; leuke cadeaus en gezelligheid. Ja, Kerst is mooi, zolang het maar niet over de geboorte van Jezus gaat. Kerst is mooi, zolang het mij maar niet vraagt om te veranderen. Kerst is mooi, zolang het mijn zekerheden maar niet bedreigt.
Kortom: heb jij wel plek voor God? Ja, er is een plek voor jou bij God. Alleen, heb jij ook plek in jouw hart voor God? Dat is de vraag waar we tijdens de overdenkingen bij stil staan. Overdenkingen waardoor je naar je eigen hart gaat kijken, zodat je ontdekt: hoeveel ruimte heb ik voor God.
Misschien denk je: ‘Maar ik geloof toch? Hoeveel ruimte moet ik nog meer voor God hebben?’ Een terechte vraag. Maar toch, soms is ons hart ook hard en donker. Soms ontdek je dingen over het geloof in God die je misschien moeilijk vind. Je komt iets te weten over het volgen van Jezus dat een beroep op je doet. Je moet iets van jezelf loslaten, je moet je best doen om te veranderen. Of je zou eigenlijk wel wat meer met je geloof moeten doen… maar het komt er niet van. En op zich vind je het ook wel prima. Wat mis je nu…? Dus: hoeveel ruimte heb jij voor God?
God zet soms ons leven helemaal op de kop. Onze zekerheden – in je leven of in je geloof of in de kerk – beginnen te wankelen. Wat doe je dan? Ga je zelf aan de slag om je zekerheden te behouden? Volgens mij zie je dat in de wereld gebeuren. Kijk naar de vorige president van Amerika: Trump. Hij heeft wel wat weg van die Herodes. Hij zet alles op alles om zijn macht terug te krijgen. Manipulatie. Hij laat zich nog president noemen. Hij creëert zijn eigen zekerheid. Het is net die houding van Herodes.
Maar toch: het verhaal verder. De komst van de echte koning van de Joden, de koning van de wereld is niet te stoppen. Toen niet. Want Jezus werd geboren. God Zelf zorgt daarvoor.
Het is vandaag niet anders. Ook al zijn er krachten die onze zekerheden aan het wankelen brengen; God blijft zorgen, Zijn verhaal gaat door. Dus als je je zorgen maakt, als je geconfronteerd wordt met je eigen harde en donkere hart, keer je dan niet af van God. Nee, laat de komst van Jezus tot je doordringen. Richt jouw leven op Zijn liefde en genade. Laat dat bepalen hoe jij in het leven staat. Laat Gods licht schijnen in de donkerheid van je hart.
Overdenking 2 – Elisabeth
Hoe eenzaam zou ze zijn geweest – Elisabeth? We hebben het niet gelezen, maar ze heeft zich de eerste vijf maanden van haar zwangerschap afgezonderd. Dat staat in Lucas 1, 24. Vijf maanden lang alleen in een stil huis; Zacharias zei geen woord. Het is trouwens waarschijnlijk dat Zacharias niet alleen niet kon spreken, maar ook doofwas. Als Johannes geboren is en een naam moet krijgen, staat er in Lucas 1,62: “Ze beduidden zijn vader te laten weten hoe hij het kind wilde noemen.” Ze vragen het hem niet, maar gebaren het hem: hij was doof.
Wat een stille en eenzame blijdschap heeft Elisabeth gekoesterd. Diepe blijdschap, die ze helaas met niemand kon delen. Niemand die haar begreep. […] Misschien herken je dat zelf juist wel zo vlak voor kerst in de nieuwe lockdown. Je had mooie plannen, maar ze afgelast, gecanceld.
Of misschien gaat jouw eenzaamheid wel dieper. Dat je wel genoeg mensen ziet, maar niemand hebt om van hart tot hart mee te praten. Ik denk aan hen wiens man of vrouw is overleden, of als leeftijdsgenoten wegvallen. Ik denk ook aan jongeren: altijd de mogelijkheid voor contact via whatsapp en sociale media, maar wie kent jou, wie begrijpt jou nu echt? Met wie kun jij je geheimen delen?
Een ontmoeting vol herkenning, een ontmoeting van hart tot hart, daar hebben we behoefte aan. Van die ontmoeting tussen Elisabeth en Maria leer je hier: Herkenning kan dan uit hele onverwachte hoek komen. En: als je elkaar herkent als gezegende gelovigen, dan wordt je daar allebei vrolijk van. Je hart springt op.
Elisabeth ontmoet Maria. Daarbij moet je je realiseren: het is niet logisch dat die twee automatisch een klik hebben. Maria en Elisabeth – een boeren tienermeisje en haar bejaarde tante (of oud-tante?). Ze vinden bij elkaar herkenning. Allebei hebben ze een wonderlijke zwangerschap. Wat zal het een bevrijding zijn geweest voor deze twee vrouwen: ze vinden iemand die hen begrijpt. Een ontmoeting van hart tot hart.
Maar dat is niet het mooiste van die ontmoeting. Het mooiste ligt dieper. Ja, letterlijk dieper, lager. Maria en Elisabeth ontmoeten elkaar niet alleen van hart tot hart; het is ook een ontmoeting van kind tot kind. Johannes wordt de baarmoeder vervuld van de Geest, bij de ontmoeting met de moeder van zijn Heer. De zegen en blijdschap die Elisabeth en Maria delen die vervult hen beiden met de heilige Geest. Het is geen blijdschap om de zwangerschap zelf, maar om de waanzinnige rol die ze krijgen in Gods verhaal. Ze staan aan de wieg van de Redder van de wereld! Hun blijdschap wakkert elkaar aan. Want na Elisabeths Geest-vervulde uitroept, zingt Maria haar bekende lied. De lofzang van Maria, het Magnificat.
Zo kan het gaan: een ontmoeting van hart tot hart, uit een hoek met wie je het niet verwacht. Een ontmoeting die zelfs meer is dan van hart tot hart. Een ontmoeting waarin je je geloof deelt, je zegen deelt. Zulke ontmoetingen wens ik jullie toe deze Kerst. Daarom een oproepje: praat bij het kerstdiner niet alleen over koetjes en kalfjes. Maar geef elkaar ook een antwoord op deze vraag: ‘Wat betekent het voor jou dat Jezus is geboren?’
Wat het voor Elisabeth betekent, wordt bij de geboorte van Johannes bezongen. Zodra Zacharias weer kan praten, zingt hij een uitbundig loflied.
Overdenking 3 – Herder
Van alle personen waar we bij stilstaan, verwonder ik me het meest over die herders. Misschien verbaast je dat iets. Want we weten hun namen niet eens. Ze vervullen maar een hele kleine rol in het Kerstevangelie. Maar toch verwonder ik me het meest over hen. Want wat hebben juist zij ruimte in hun hart voor de komst van de Messias, de Redder van de wereld.
We kijken naar het geloof van die herders. Want daarin ontdekken we een kern voor ons vertrouwen op God. Een kern voor hoe je Kerst kan vieren. Een kern zelfs, voor hoe we kerk zijn.
Waarom ik me over hun geloof verwonder? Ze latenallereerst hun werk vallen. Het is midden in de nacht en ze zijn in het veld. Het gevaar voor de kudde van beren en wolven is juist nu groot. Op elk moment kan er een wild dier een diertje uit de kudde proberen te pakken. Of dacht je dat die herders lekker rond een kampvuurtje aan het ‘doorzakken’ waren? Dat kan onbewust het beeld zijn, maar dat klopt niet. Ze waren, juist daar en juist op dat moment, op hun hoede. Maar na het horen van de engelen gaan ze weg bij de kudde. Ze laten hun werk vallen.
Een tweede reden dat ik me over hen verwonder, is juist omdat ze zo op de achtergrond van het Kerstevangelie blijven. Ze nemen geen grote ruimte in. Nee, ze lijken achtergrondversiering bij het Kerstverhaal. Maar juist in die houding zijn ze een voorbeeld. Want ze zijn helemaal op de komst van hun Redder gericht. Ze vinden het prima om zelf een kleine rol te spelen. In de samenleving destijds stonden ze altijd al laag op de sociale ladder. Maar hier schitteren ze juist als voorbeeld voor ons!
Het kan best zijn dat je je in hen herkent. Misschien heb jij geen bijzondere positie in de samenleving of in je vriendenkring. Misschien zijn er weinig mensen die jou op straat herkennen. Weet dan: juist voor de nederigen van hart is het koninkrijk van God. Juist de nederigen van hart weten de Here Jezus te ontvangen! Juist wie de tekortkomingen van zijn of haar leven voelt, die weet waar de Here Jezus voor kwam. Het is die houding waarmee je Jezus mag ontvangen! De kern voor hoe je kerst kunt vieren.
En hoe prachtig is het dan als je reageert zoals die herders. Daarin zit de kern van kerk-zijn. Want ze laten alles even achter zich. Ze richten zich helemaal op Jezus. Hoe zou dat zijn, als we zo kerk zouden zijn? Regelmatig heb ik mensen in de afgelopen maanden horen zeggen: ‘Naar de kerk komen voor de diensten? Ik luister eigenlijk net zo lief thuis. Daar kan ik me beter concentreren. Daar hoor ik net zo veel van de preek. Daar ben ik, voel ik, denk ik…’
Maar met het oog op de herders is de vraag: Kom je iets halen of iets brengen in de kerk? Is de kerk voor jouw voeding, voor jouw gevoel van God en verbondenheid. Zijn de diensten vooral de plek waar jij iets ontvangt? Of zouden de kerkdiensten, en alle dingen daar omheen, ook een plek kunnen zijn waar jij iets geeft? Waar jij jouw aanbidding aan God geeft, waar je even alles echt achter je laat? Waar jij ook jezelf komt brengen aan je broers en zussen?
Nu kan het even niet. Maar als straks de lockdown voorbij is, en we mogen weer naar de kerkdiensten… Als je straks weer mensen hoort zingen op de livestream… Als je straks weer ziet dat ik mensen in de kerkdienst aankijk… denk dan terug aan die herders met kerst. Laat alles achter je en richt je helemaal op Jezus Christus, de Messias, onze Redder.
AMEN