Over de tong...

Er was geen kwaad in de zin, hooguit wat eigen onzekerheid en naïviteit. Het kleineren leek onschuldig en speels. Als mijn etui op de grond viel: ‘Sukkel.’ Als iemand bijna struikelde: ‘Sukkel’. Dat soort dingen.

Maar dat kleineren had een weerslag op mij. Ik ging het langzaam geloven. Ook omdat het bij dat kleineren bleef. Nooit klonken er positieve woorden in die groep. Ik zei het al: het was geen onwil. Eerder was het de naïviteit van een stel onzekere tieners. Maar ik ging het geloven, dat ik een sukkel was. Het heeft behoorlijk wat moeite gekost om dat weer recht te trekken.

[DIA 3]

Want woorden hebben kracht. Daar gaat deze preek over. We letten met elkaar op die woorden van Jakobus 3, in het bijzonder vers 6 t/m 8. Maar we kijken ook naar wat Jezus zegt over ons spreken. We hebben het over de tong. Dat is ook ons thema.

[DIA 4]

OVER DE TONG…

Dat is bewust een wat dubbelzinnig thema. Want Jakobus spreekt over de tong. Het gaat over wat je zegt en hoe je je tong gebruikt. Maar bij ons gaat ook nogal wat over de tong. Soms ook onnadenkend. Want onze tong is vaak sneller dan ons denken. Je zegt iets en bedenkt later: ‘Dat had ik beter anders kunnen zeggen…’ Een grapje dat net verkeerd landt. Je zegt iets feller en stelliger dan je het bedoelde. Je kwetst met je stelligheid… Je kunt er zelfs wakker van liggen.

Tijdens deze preek staan we stil bij ons taalgebruik. Wat zeg je en wat gaat er uit van jouw woorden? Na deze preek ben je je dus bewuster van je taalgebruik en daarmee ook je basishoudingin de gemeente. Mijn doel is dat je daarmee ook meer gericht wordt op wat God in de gemeente doet.

[DIA 5]

We staan stil bij de kracht van woorden, het gevaar een gespleten tong en het lied van de overwinning.

#1. De kracht van woorden

#2. Een gespleten tong

#3. Het lied van overwinning

Ik hoop dus dat je met deze preek gericht wordt op wat God doet. Wat God doet in de wereld en in onze gemeente. Het is nodig dat we niet alleen op zondag zingen van Gods grootheid. We moeten ook leren met elkaar spreken met woorden die Gods kracht en werk onderstrepen. Want woorden hebben kracht.

[DIA 6]

#1. De kracht van woorden

Jakobus wijdt er een hele perikoop aan in zijn redelijk korte brief. Hij wil echt dat dit landt bij zijn lezers. Hij zegt zelfs: wie nooit struikelt in het spreken kan zich een volmaakt mensnoemen! Ons spreken is moeilijk te beheersen. Voor je het weet zeg je iets waar je net niet goed over hebt nagedacht. Je tong, je spreken, is verreweg het moeilijkst beheersbaar in je leven. De mens heeft alle soorten dieren weten te temmen. Daarmee bedoelt Jakobus dat we als mensen over alle soorten dieren heersen.

[DIA 7]

Alle diersoorten kunnen we onderwerpen. Van mierenterraria tot olifanten in de dierentuin. Van goudvissen tot orka’s in grote aquaria. Ja, zelfs blauwe vinvissen volgen we via GPS. Zo heeft de mens alle soorten dieren weten te temmen! Maar je eigen tong, je eigen woorden… het lijkt wel onmogelijk! Laat staan dat je kan bepalen hoe en wat een ander zegt. Zelfs mensen die van spreken hun werk maken struikelen in het spreken. Wij leraren zullen zelfs strenger worden geoordeeld, juist omdat we een grote verantwoordelijkheid dragen.

Woorden hebben kracht en hebben veel gewicht, juist in het geloof. Dat maakt Jakobus eerder in zijn brief al duidelijk.

[DIA 8]

Gelijk in het eerste hoofdstuk zet hij daarvoor de toon: 

Wie meent dat hij godsdienstig is, terwijl hij zijn tong niet kan beteugelen, zit op een dwaalspoor, en heel zijn godsdienst is vergeefse moeite. 

Jakobus 1,26 | NBV21

En Jezus zegt zelfs: 

Want op grond van je woorden zul je worden vrijgesproken, en op grond van je woorden zul je worden veroordeeld. 

Matteüs 12,37 | NBV21

Zoveel gewicht hebben woorden dus: wanneer je niet op je woorden kunt letten dan is heel je geloof zinloos, zegt Jakobus! Want woorden kunnen vernietigend zijn.

[DIA 9 | ZWART]

In ons spreken zit een wereld aan mogelijkheden voor vernietigend onrecht! Dat wordt wel duidelijk als je bijvoorbeeld merkt hoe kort de lijntjes hier zijn. Er gebeurt op een plek in besloten kring wat, en voor je het weet ligt het breed in de gemeente. Er wordt over gesproken. Mensenen zaken gaan over de tong. En dat we dan alleen onze eigen helft van de waarheid vertellen – ach, wie ontdekt het? Om maar niet te spreken van het geroddel…

Maar één van die vernietigende vormen van onrecht wil ik er in het bijzonder uit lichten. Misschien lijkt het wel een meer onschuldige vorm, maar dat is het niet. Ik bedoel wat een broer in onze gemeente zo treffend noemt: het lied van de ontmoediging.

[DIA 10]

Er wordt een idee geopperd, een initiatief gestart en gelijk klinkt het, gonst het zelfs:

‘Waarom wordt dat nu weer opgestart?’

‘Los liever de problemen op!’

‘Het was toch gestopt omdat het niet van de grond kwam?’

‘Daar hebben we het geld niet voor.’

‘Dat gaat je nooit lukken.’

‘Denk je echt dat dit iets oplost?’

[DIA 11 | ZWART]

Het is het lied van de ontmoediging dat we nota bene elkaar toezingen. ‘Lukt niet, kan niet, te moeilijk, te groots, te duur, te onmogelijk.’ Het lijkt onschuldig, maar dat is het niet. Woorden hebben kracht, vernietigende potentie. Jakobus zegt zelfs over de vernietigende kracht van woorden: ‘Zulke woorden vervuilen je eigen leven. Ze verschroeien, verbranden het hele leven – dus ook dat van de mensen om je heen. Ze verbranden het leven, de ideeën en de initiatieven met vuur uit de hel.’

Anders gezegd: wie niet nadenkt over wat hij zegt, die is kwetsbaar om door satan voor zijn karretje te worden gespannen! 

[DIA 12]

Een boodschap die misschien wel hard binnenkomt. Want hoe vaak struikelen we niet allemaal? Het is gemakkelijk om elkaar hierom te veroordelen. Alleen dan stap je opnieuw in de valkuil waarvoor Jakobus je juist wil wakker schudden! Hij wijst je op het feit dat woorden krachtig zijn. En dat je dus moet nadenken welke woorden je gebruikt. Dat je stilstaat en bedenkt: ‘Hoe spreek ik met mijn broers en zussen? Wat laat ik de boventoon voeren?’ Jakobus vestigt de aandacht op de dubbelheidin ons spreken. Besef dus dat je met een gespleten tong kan spreken.

[DIA 13]

#2. Een gespleten tong

Het spreekwoord betekent: leugens vertellen, niet eerlijk zijn, bedriegen. Maar vanuit de brief van Jakobus betekent het: er zijn twee talen die je kan spreken. Een taal van zegen en een taal van vervloeking.

[DIA 14]

Daarom is de tong een onberekenbaar kwaad, vol dodelijk gif, of dodelijk venijn (Jak. 3,8, NBV). De ene keer gebruiken we onze woorden voor prachtige complimenten, de andere keer voor vernietigende kritiek. Je kan bemoedigende woorden spreken, of andermans woorden verdraaien.

Het is de situatie waar Jakobus mee geconfronteerd wordt. Die situatie wordt nergens echt beschreven in de brief van Jakobus, maar je kunt het er wel uit afleiden.

[DIA 15]

Jakobus zegt in 3,1: “u moet niet allemaal leraar willen zijn” (Jak. 3,1, NBV). We weten uit ook de werken van Paulus dat er destijds leraren binnen de kerk waren die zichzelf heel belangrijk vonden. Ze waren geen leraar vanuit verwondering over het Goede Nieuws van Jezus, maar uit winstbejag en eerzucht. Ze konden mooie woorden spreken over God, maar ondertussen waren ze keihard tegen hun broers en zussen. Ze vervloekten hen zelf, laat Jakobus doorschemeren in 3,9.

[DIA 16]

En juist dat dubbele spreken, die gespleten tong, laat zien dat je spreken doordrongen is van de zonde. Jakobus staat met name bekend om zijn uitspraak: “als het [geloof] zich niet daadwerkelijk bewijst, is het dood” (Jak. 2,17b, NBV) Waar Jakobus bekend staat om zijn nadruk op daden, legt hij hier de vinger aan de woorden die je kiest. Ja, door wat je doet moet je geloof blijken. Anders kun je je afvragen wat je er echt van gelooft. Maar ook je spreken is een daad, die wel degelijk van belang is.

[DIA 17]

In vers 13-18 gaat Jakobus daar verder op in. Jakobus spreekt daar van jaloezie en egoïsme. Dat zijn bekende woorden in onze taal, maar ze vatten een wereld van onrecht samen. Jaloezie werd in de NBG-51 vertaald met naijver, egoïsme met zelfzucht. Jakobus bedoelt niet zomaar jaloers zijn op iets wat een ander heeft, maar ook afgunst, haat, rivaliteit, concurrentie, gevecht. Dat je enkel bezig bent met jezelf en wat jij verdient en waar jij recht op hebt. Het leven van anderen kan er onder bezwijken. Het leven van de gemeente ook. Jakobus noemt het zelfs demonisch.

[DIA 18 | ZWART]

Het is in onze kerken naar de achtergrond verdwenen. Maar dat wil niet zeggen dat er geen aardse, ongeestelijke en zelfs demonische invloeden in een gemeente zijn. Je ziet het in wie helemaal vast zit in naijver en zelfzucht, wie in vast zit in de gevechtsmodus.

[DIA 19]

Wees je dus bewust van het gevaar van het spreken met een gespleten tong. Spreek niet de taal van de vloek, maar zoek de taal van de zegen. Laat je niet leiden door afgunst en egoïsme, maar liever door die laatste zin uit Jakobus: ‘Zaai in vrede, want daar brengt gerechtigheid haar vruchten voort’ (Jak. 3,18, NBV). Zing dus niet het lied van de ontmoediging, maar het lied van de overwinning.

[DIA 20]

#3. Het lied van overwinning

Niet het lied van de ontmoediging, maar elkaar het lied van de overwinning toezingen. Dat is de uitdaging waar we als gelovigen voor staan. Want elkaar ontmoedigen is niet moeilijk. Je doet het soms zonder dat je er erg in hebt. Maar het lied van de overwinning mag klinken, door het werk van Jezus Christus. Hij belooft ons toch: 

Ieder die vraagt ontvangt, en wie zoekt vindt, en voor wie klopt zal worden opengedaan

Matteüs 7,8 & Lucas 11,10 | NBV21

We hoeven elkaar heus niet te overtuigen van de beren op de weg bij nieuwe initiatieven. Natuurlijk mag je de praktische bezwaren benoemen. Maar maak dan ook de stap daarna: ‘Hoe kunnen we samen deze praktische bezwaren overwinnen?’

[DIA 21]

Laten we elkaar bemoedigen met hoop. Laten we elkaar complimenteren voor de moed van een nieuw initiatief. Elkaar aanmoedigen om nieuwe ideeën ten uitvoer te brengen. Laten we elkaar steunen door te zeggen: ‘Ik zal God vragen of Hij het zegent, of Hij wil doen wat goed is voor jou, voor je gezin, voor de gemeente.’ Doe dat vooral ook geheel in de stijl van Jakobus: niet alleen met woorden, maar ook met daden! Want wie zijn tong beteugelt en zijn geloof uitleeft, die past in dat plaatje dat Jakobus schetst. Bewijs dat je wijs en verstandig bent door een onberispelijk leven – met daden dus – en door wijze zachtmoedigheid – met woorden.

[DIA 22 | ZWART]

Daarin mogen we meer en meer op onze Here Jezus gaan lijken. Hij heeft het ons voorgeleefd. Niet vanuit zwakte, maar vanuit kracht! Laten wij ook dat leven zoeken, door de kracht van de Geest. Dat kunnen we altijd mooi zeggen, door de kracht van de Geest, maar heel praktisch betekent dat dit:

Niet door in de eerste plaats zelf keihard aan het werk te gaan. Ja, de handen mogen uit de mouwen, het luie zweet mag eruit. Maar daar begint het leven uit de kracht van Gods Geest niet mee. Dat begint met vragen, zoeken en kloppen: bidden, Bijbellezen en proberen te begrijpen wat God van je vraagt. Daar begint een gelovig leven mee. Daar begint geestelijke vorming naar het beeld van onze Heer mee.

[DIA 23 | SAMENVATTING]

Besef je dus de kracht van de woorden die je spreekt. Ken het gevaar van een gespleten tong, de twee talen die je kunt spreken - zegen en vloek. Zing niet het lied van de ontmoediging, spreek niet de taal van de vloek. Laat je niet voor satans karretje spannen! Maar beteugel je tong. Oefen je in het lied van de overwinning! Wie zo in vrede zaait, die gaat de vruchten van Gods gerechtigheid zien.

AMEN