Meeleven met het lichaam

We staan zo met elkaar in verbinding, dat het zien van pijn zelfs een beetje pijn doet bij jezelf. Natuurlijk zijn er verschillen in de mate van invoelingsvermogen – de één is er beter in dan de ander. Zo is ontdekt dat de hersenactiviteit bij vrouwen groter is dan bij mannen bij het zien van pijn. Vrouwen zijn gemiddeld invoelender dan mannen. Maar dat invoelingsproces is in alle gezonde hersenen aanwezig – je eigen pijngebied in de hersenen wordt geactiveerd bij het zien van pijn. Ieder mens kan, op zijn of haar eigen manier, meeleven met een ander. Man of vrouw, jong of oud.

DIA 2

Goed, Paulus kende die neuropsychologische kant van pijn en lijden niet. Maar van de verbondenheid van mensen aan elkaar weet Paulus blijkbaar best wat. Voor de verbondenheid in de gemeente gebruikt hij het beeld van een lichaam. Met dat beeld daagt hij de gemeente van Korinthe uit, maar hij bemoedigt ze ook. Hij daagt hen uit in al hun verschillen toch de eenheid te bewaren. En hij bemoedigt ze: die verschillen zijn nodig. Dat is de context van onze tekst. We hebben het over vers 25-27. Paulus schrijft daar:

DIA 3

God heeft ons lichaam zo samengesteld… zodat het lichaam niet zijn samenhang verliest, maar alle delen elkaar met dezelfde zorg omringen. Wanneer één lichaamsdeel pijn lijdt, lijden alle andere mee; wanneer één lichaamsdeel met respect behandeld wordt, delen alle andere in die vreugde. Welnu, u bent het lichaam van Christus en ieder van u maakt daar deel van uit.

1 Korintiërs 12,24b-27

Het valt op dat Paulus de zorg voor elkaar niet toeschrijft aan één groep, die daar nu eenmaal goed in is. Nee, hij heeft het over elkaar met dezelfde zorg omringen. De zorg voor elkaar is een taak van ons als gemeente als geheel.

DIA 4

Het thema voor deze preek is 

MEELEVEN MET HET LICHAAM

Net zei ik ook al: ‘Ieder mens kan, op zijn of haar eigen manier, meeleven met een ander.’ In het leven van alle dag is dat volgens mij ook wel te merken. Natuurlijk, sommige mensen zijn er heel goed in om mensen in het oog te houden, anderen gaat dat moeilijker af. Maar iedereen zal herkennen dat je weleens aan iemand denkt die het moeilijk heeft, of heeft gehad. Iedereen zal iets van dat invoelingsvermogen herkennen – of je het nu omzet in daden of misschien niet goed weet hoe dat moet.

DIA 5 | ZWART

Deze preek zet ons stil bij Gods oproep aan ons als gemeente, aan ieder van ons. God roept je om voor elkaar te zorgen. Want door te delen in het lijden ga je ook delen in elkaars vreugde. Dat is een dynamiek binnen de gemeente als lichaam van Christus, die Paulus hier aanwijst. We staan stil bij 4 elementen:

DIA 6

#1. Allemaal verwond

#2. Delen in het lijden

#3. Delen in vreugde

#4. Voor elkaar zorgen

Ieder mens kan meeleven met een ander. De Bijbel roept ons er als gelovigen allemaal toe op. Maarja, dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Want ziet dat zorgen er voor iedereen hetzelfde uit? Misschien voel je wel heel erg het verlangen om te groeien in meeleven, maar weet je niet goed hoe je dat doet. Of je voelt je schuldig, omdat je zo gemakkelijk vergeet wat er bij de ander speelt. Of je vraagt je af waarom mensen jouw pijn zo snel vergeten lijken te zijn. Als predikant klap ik soms een beetje dicht, als ik zie hoeveel mensen ik zou kunnen bezoeken. Soms ook door eigen pijn.

Het helpt als je beseft: we zijn allemaal verwond.

DIA 7

#1. Allemaal verwond

Je kent die uitspraak vast: elk huisje heeft zijn kruisje. Dat geldt niet alleen voor elk huis, maar ook voor ieder individu. Elk mens worstelt van tijd tot tijd wel ergens mee. Het gaat aan niemand voorbij. Maar we moeten het dan niet alleen over ieders persoonlijke pijn hebben. Want wie deel uitmaakt van het lichaam van Christus, heeft ook een gedeelde wond. Nee, ik bedoel niet in de eerste plaats de lijdenswonden van onze Heer zelf. Nee, ik doel op een reden waarom je deel uitmaakt van het lichaam van Christus, waarom je christen bent.

DIA 8

Want wie christen is, die erkent dat hij of zij zelf verwond is – zondig. Misschien ben je niet gewend om zo over zonden te denken. ‘Zonde is toch iets wat je doet?!’ Jazeker: de dingen die je verkeerd doet, waarmee je God en anderen kwetst. Dat zijn zonden. Alleen zonde is ook iets waar je onder gebukt kunt gaan. Waar je aan lijdt. Waar je maar niet los van komt. Een soort ‘staat van zijn’, net zoals dat je een zwakke rug, enkels of knieën kunt hebben. Je wil wel van alles, maar je wort beperkt door een zwakke plek.

Soms zijn we het in gemeentes van elkaar gaan verwachten. Van elkaar gaan verwachten dat we elkaar troosten, dat we elkaar bemoedigen. Maar als kerk verwachten we het niet van elkaar, maar van Jezus Christus. Natuurlijk, wij als zijn leerlingen geven door van wat Hij deed en doet. Maar het gaat om Hem! Om Zijn liefde, Zijn genade, Zijn hoop, Zijn herstel. Wij zijn gebroken mensen, maar Hij is de volmaakte God. Als we het als gemeente van elkaar verwachten om getroost en bemoedigd te worden, dan we daaraan kapot. Maar we verwachten het van onze Heer Jezus Christus. Zijn bemoediging, Zijn liefde, Zijn hoop geven wij door, als zelf gewonde leerlingen.

DIA 9

Zo zijn we in onze gebrokenheid allemaal verwond. We willen het goede, maar het breekt ons bij de handen af. Dat beseffen, dat belijden, dat is niet gemakkelijk, maar het schept wel ruimte. Ruimte om met elkaars tekortkomingen te leren leven. Om elkaar de ruimte te blijven geven om te groeien in liefde. Ruimte ook, om te leren delen in het lijden.

DIA 10

#2. Delen in het lijden

Paulus vergelijkt het met hoe het lichaam werkt. “Als één lichaamsdeel pijn lijdt, lijden alle andere mee.” Paulus bouwt op kennis die je van je eigen lichaam hebt. Vergelijk het met als je je telefoonbotje stoot – je voelt het tot in je pink. Zelf ben ik ooit met mijn trouwring achter een stelling blijven hangen. Iets meer pech en ik was een vinger kwijt geweest… (misschien gaat daar je pijncentrum in je hersenen wel op aan…) Pijn en fysiek lijden van een klein deel kan je hele lichaam op slot zetten. Je kunt misselijk worden, je hele lijf kan reageren op één pijnscheut.

DIA 11

Zo werkt het in het lichaam van Christus, zegt Paulus. Als je hoort van de volgende persoon die ziek wordt. Als het slechte nieuws van een ander je treft. Je hart slaat een keer over. Je voelt iets van de beklemming van verdriet dat een ander zou kunnen voelen. Maarja, wat doe je dan? Als iemand overleden is dan zeggen we ‘gecondoleerd’ – letterlijk betekent dat: ‘ik huil/rouw met je mee’ of zelfs: ‘ik voel je pijn mee.’ Het uitspreken is één ding. Vaak staan we om elkaar heen door een maaltijd te koken of op bezoek te gaan. Een kaartje, een appje, een bos bloemen.

DIA 12 | ZWART

Hier in de brief aan de Korintiërs werkt Paulus deze gedachte niet verder uit. Hij constateert het meer: ‘Zo werkt het in het lichaam; zo zou het moeten werken in de kerk.’ Een plek in de Bijbel die hier meer licht op werpt is het Bijbelboek Job. Job lijdt enorm. Dan komen zijn vrienden: Elifaz, Bildad en Sofar. Die vrienden staan niet goed bekend. Ze proberen Job in zijn lijden te temperen en God te rechtvaardigen. Maar hun eerste intentie was goed. Ze besluiten Job op te zoeken, ze rouwen met hem mee en dan lees je in Job 2,13:

DIA 13

Zeven dagen en zeven nachten bleven ze naast hem op de grond zitten zonder iets tegen hem te zeggen, want ze zagen hoe vreselijk hij leed.

Job 2,13

De vrienden van Job zijn stil bij zijn lijden. Niet uit onwetendheid over wat ze moeten zeggen, maar uit respect voor zijn lijden.

Je leert ervan dat je niet te snel moet spreken bij het lijden van een ander. We kunnen ons daar soms opgelaten over voelen: ‘Ja, ik wil er eigenlijk wel langs, maar ik weet niet wat ik dan moet zeggen…’ Dat is ook lastig, want je wilt het goede zeggen, iets troostends. En je woorden zijn ook belangrijk – ze worden soms dubbel gewogen, als iemand door lijden heen gaat. De pijn wordt dan soms zomaar op jou gericht. Dat kan ook deel zijn van het delen in het lijden van de ander.

DIA 14

Maar het belangrijkste is dat je er bent. Dat je zo lang als je kunt blijft, zelfs als de ander in zijn of haar verdriet jou pijn doet. Dat betekent het om lid van het lichaam van Christus te zijn: je blijft aan elkaar verbonden. Het is net zo goed een opdracht als dat eht een gegeven is. Bij ons mensen kent delen in het lijden een eind. Maar het is wat onze Here Jezus volmaakt heeft gedaan. Hij kwam naar de wereld in nood, maar die dreef Hem de dood in. Maar Hij ging die weg. Hij droeg onze pijn en lijden. Daarin vinden wij weer de kracht om voor anderen door te gaan in het delen in het lijden.

DIA 15

Dat delen in het lijden lijkt iets totaal anders dan delen in vreugde. Toch liggen ze soms dichter bij elkaar dan je denkt.

#3. Delen in vreugde

Net als pijn, kan ook vreugde zich door je hele lichaam verspreiden. Denk aan het genieten van een voedzame maaltijd na flinke inspanning – dat doet je hele lijf goed. Of bedenk hoe je bij het horen van goede muziek zomaar ontdekt dat je lijf mee begint te doen: je fluit mee, tikt met je voet of beweegt helemaal mee.

Zo kan ook de blijdschap van anderen je eigen hart raken: de geboorte of doop van een kind, een belijdenisdienst, iemand die goed nieuws krijgt in moeilijke tijden. Zulke blijdschap kun je in de kerk of in je kring zomaar meevoelen.

DIA 16 | ZWART

Dat bedoel ik met dat delen in lijden en delen in vreugde soms heel dicht bij elkaar liggen. Wanneer mensen in moeilijke tijden, midden in het lijden, toch immens dankbaar kunnen zijn. Dat is krachtig en dat voel je des te meer mee.

DIA 17

Maar er zit nog meer in dat tweede deel van vers 26, zoals Paulus het schrijft. Want er staat: “…wanneer één lichaamsdeel met respect behandeld wordt, delen alle andere in die vreugde” (1Kor. 12,26b). Paulus schrijft aan de gemeente van Korinthe. En je moet weten: dat is een gemeente waar men elkaar weg drukte. De één vond zichzelf belangrijker dan de ander. Er werden waarschijnlijk daadwerkelijk dingen tegen elkaar gezegd, zoals we ze ook lazen in de tekst: ‘Ik heb jou niet nodig.’

DIA 18 | ZWART

Niet iedereen in de gemeente had het idee van belang te zijn voor de gemeente. Sommigen voelden zichzelf tot last, een blok aan het been van de gemeente. Paulus zegt dan: ‘Nee, iedereen doet er toe! Sommigen omdat ze veel te geven hebben. Anderen misschien wel met hun lijden, met de nood die ze hebben.’ Door mensen te hebben die meer moeten ontvangen, kan de gemeente groeien. Groeien in dienen en zorgen. Groeien in liefde.

DIA 19

Delen in het lijden zorgt voor verbondenheid met elkaar. Delen in het lijden kan zo delen in vreugde tot gevolg hebben. Het is erkenning: jij bent voor de gemeente van belang. Ik heb u, ik heb jou nodig als broer, als zus.

De vraag is dan: hoe zorgenwe voor elkaar?

DIA 20

#4. Voor elkaar zorgen

Hoe zorgen we voor elkaar. Ik sluit af met vier gedachten, die voortvloeien uit deze preek.

DIA 21

De eerste gedachte:

1. Niemand in de gemeente hoeft minderwaardig over zichzelf te denken.

We zijn allemaal onderdeel van het lichaam. We zijn allemaal even belangrijk, ook al hebben we verschillende gaven, vervullen we verschillende taken en hebben we verschillende behoeften. Dat betekent dus ook dat ieders moeiten of lijden er mag zijn. We hoeven niet te vergelijken of ons lijden weg te cijferen.

DIA 22

De tweede gedachte:

2. We zijn allemaal geroepen elkaar met zorg te omringen, maar dat kan op verschillende manieren.

We zijn allemaal verschillend. We hebben verschillende hoeveelheid tijd. We hebben verschillende liefdestalen, die ook doorwerken in hoe we zorg dragen voor mensen om ons heen. Zoek dus naar een manier die bij jouw gaven en talenten past. Voel je niet schuldig als een ander iets anders kan.

DIA 23

Derde gedachte, misschien wel de gedachte die in korte tijd de meeste groei kan geven:

3. Omzien naar elkaar vraagt moed, om spannende vragen te stellen.

De hoogste drempel is om het gesprek over de pijn te laten gaan. We zijn allemaal verwond, maar we stoppen het soms ook wel gemakkelijk weg. ‘Hoe is het?’ ‘Prima hoor…’ Natuurlijk prima als er geen gelegenheid is voor een uitgebreid gesprek. Maar hoe waardevol is het als iemand doorvraagt: ‘Ja, echt?’ Of als iemand zegt: ‘Ik heb aan je gedacht, de laatste tijd. Hoe is het…?’ Of als iemand de moed vat en vraagt naar iets wat langer geleden is gebeurd: ‘Ik weet niet zo goed hoe ik ernaar moet vragen, maar hoe is het nu met je…’

DIA 24

De laatste gedachte:

4. Voor elkaar zorgen vraagt ook om voor je te laten zorgen.

Soms vreten we onszelf van binnen op, omdat de ander niet aan onze verwachtingen voldoet. Je kunt dat dan helemaal invullen: ‘Het doet er niet toe, de ander vind het niet belangrijk,’ dat soort gedachten. Dat is vaak een leugen die de relatie met de ander meer en meer onmogelijk maakt. Het helpt als je het uitspreekt naar de ander: ‘Ik heb je zorg, je aandacht, je aanwezigheid nodig.’

DIA 25 | TITELDIA

Dat vraagt veel. Het helpt als je besef dat we allemaal gewond zijn. Gewonde leerlingen van Jezus Christus. Vaak is de wil er wel om te delen in het lijden. Als dat lukt kan het leiden tot delen in vreugde. Zolang we maar zorgen vanuit die liefde van Jezus Christus. Zo laten we zien hoe zijn lichaam is: verwond, maar vol van liefde.

AMEN