Gevormd voor het leven

Daarom hebben we NN gedoopt! Je hebt Hem ontvangen, maar we geven Hem als het ware ook weer terug in Gods hand: ‘Heer, het is een kind van U!’ De doop is een prachtig, heilig ritueel! Het evangelie in het klein: heel veel elementen van Gods goede nieuws komen erin samen! De gebrokenheid van ons leven. Gods herstel, Zijn onvoorwaardelijke liefde en onverdiende aanvaarding van ons! Prachtig hoe er zoveel betekenis in zo’n eenvoudig gebruik kan zitten! De doop laat zien wat we geloven! Het beeld het uit!

DIA 3

Die vlieger gaat eigenlijk voor de hele dienst in de kerk op! Wat we doen in een dienst beeldt het geloof uit! Zingen, bidden, Bijbellezen en luisteren naar de uitleg daarvan – vul het lijstje maar aan. Die christelijke gewoonten zijn niet zomaar ‘dingen die je doet’. Nee, wat we doen in de kerk laat zien wat we belangrijkvinden! Tijdens deze preek kom je er ook achter dat wat je doet ook vormt wat je belangrijk vindt! Ik bedoel dat in de zin van ‘je gaat lijken op waar je je aandacht aan besteed’. Anders gezegd: ‘je wordt wat je liefhebt.’ Waar je in je leven een gewoonte van maakt, dat vormt hoe je in het leven staat. Het vormt je voor het leven.

DIA 4

GEVORMD VOOR HET LEVEN

Dat is ons thema.

Tijdens deze preek hoop ik dat je iets ontdekt van de kracht van gewoontes. De kracht van gewoontes die we in de kerk hebben. Maar ook de kracht van gewoontes in het dagelijks leven. Wat je doet, doet ertoe! Want we doen niet alleen maar de dingen die we belangrijk vinden. We gaan ook belangrijk vinden waar we gewoontes van maken. Wij vormen onze gewoontes, maar onze gewoontes vormen ons ook. Zie het als naar de sportschool gaan: dat kies je zelf, maar het vormt jou hopelijk ook… Zo werkt het in feite met alle gewoontes en gebruiken. Het gaat er dan niet in de eerste plaat om of je door hebtdat je wordt gevormd. De vraag is vooral: wat is de boodschap van je gewoontes?

We staan stil bij Romeinen 12,1-2:

DIA 5

Broeders en zusters, met een beroep op Gods barmhartigheid vraag ik u om uzelf als een levend, heilig en God welgevallig offer in zijn dienst te stellen. Dat is de ware eredienst die van u wordt gevraagd. U moet uzelf niet aanpassen aan deze wereld, maar u veranderen door uw gezindheid te vernieuwen, om zo te ontdekken wat God wil en wat goed, volmaakt en Hem welgevallig is.

Romeinen 12,1-2

Hier leert Paulus ons wat de ware eredienst is.

DIA 6 | #1

#1. De ware eredienst

Daarmee leren we ook wat de kerkdienst is! Kijk, wij hebben het vaak over ‘de erediensten’ en dan bedóelen we de samenkomsten op zondag. Alleen als je deze tekst goed leest, dan ontdek je – wat we ook vaak zeggen: de samenkomsten zijn maar een onderdeel van onze eredienst voor God. Je ware eredienst, dat is heel je levenvoor God leven! Geloven doe je niet op zondag, maar op alle zeven dagen van de week.

DIA 7 | ZWART

De samenkomst of kerkdienst op zondag is een afspiegeling van dat de ware eredienst: je leven voor God. De dienst op zondag is bedoeld om je voor díe ware eredienst toe te rusten: het leven als Gods kind in Zijn wereld. Zout en licht zijn in een smakeloze en donkere wereld. Gewoon op de plek waar God je heeft geplaatst. Op school, op je werk, aan je keukentafel of in je luie stoel. Dat je daar leeft op de manier die God heeft bedoeld.

DIA 8

De kerkdienst op zondag rust je toe voor je hele leven in Gods dienst. Het is dus ook niet gek dat die kerkdienst voortdurend veranderd – ons hele leven verandert ook voortdurend. Met een veranderende wereld is het dus ook nodig dat we telkens kijken: hoe rusten onze diensten ons toe voor het leven als kinderen van God in de wereld van vandaag? Wat is daarvoor nodig?

DIA 9 | ZWART

Verandering doet pijn, zeggen we wel. Alleen dat betekent niet dat we niet hoeven te veranderen. Paulus roept je op om je niet aan de wereld aan te passen, maar te veranderen! Veranderen in je gezindheid, je mindset, dat is: je manier van denken. Nu is het belangrijk om je te realiseren: verandering is een basisprincipe van het evangelie en een basisprincipe van gereformeerd zijn! Paulus zegt het hier. Tijdens de reformatie ontstond de spreuk: Ecclesia Reformata semper reformanda est secundum Verbum Dei… Voor wie geen Duits spreekt: ‘De gereformeerde kerk moet telkens worden ge-re-formeerd, veranderd,volgens het Woord van God’!

DIA 10

Dat vraagt om bezinning en om keuzes. Want de wereld verandert. Die wereld vormt je voortdurend. En omdat de kerkdienst ons moet toerusten voor onze ware eredienst, bezinnen we ons daar ook telkens op. Dat is telkens ge-re-formeerd worden. Daarom roept Paulus je op om te kiezen om God helemaal te dienen. Want gevormd wordt je sowieso.

DIA 11

#2. Sowieso gevormd

Ik begin even over iets schijnbaar totaal anders, maar wees gerust, het heeft alles met de vormende kracht van gewoontes te maken:

DIA 12

AI, aa-ie, ofwel: kunstmatige intelligentie.

AI wordt razendsnel ontwikkeld. We maken er dankbaar gebruik van. Je kent het waarschijnlijk van die chatbots. Geen gedoe meer met google, maar gewoon een gerichte vraag en een duidelijk antwoord. Maar het zit in heel veel digitale techniek, bijvoorbeeld algoritmes. Op veel terreinen van het leven is het bijna niet meer weg te denken. Het wordt gebruikt voor het maken van werkstukken – hoewel scholen daar natuurlijk niet blij mee zijn. Het wordt nagenoeg op alle vlakken van het leven gebruikt. Zo ging het ook met internet, en eigenlijk met heel veel nieuwe technieken. Het zit binnen een paar jaar in onze gewoontes ingebakken.

Maar techniek is niet neutraal. Niet dat techniek per definitie goed óf fout is. Dat is weer wat anders. Techniek is niet neutraal. Techniek heeft een boodschap.

DIA 13

Denk aan de ontwikkeling van de telefoon: een flipphone, ooit nieuw en hip (je zou het niet geloven…) was nog gemaakt zodat microfoon en speaker goed bij je oor en mond zaten. Gevormd naar het hoofd: bedoeld om te bellen.

DIA 14

Maar onze smartphones zijn onhandig, passen nauwelijks in onze broekzakken en hebben een groot scherm. Ze zijn ook niet gemaakt voor in je broekzak, maar gemaakt om vast te houden, in het zicht te leggen en naar te kijken. Gemaakt om je af te leiden, niet om mee te bellen. Dat is de boodschap van de smartphone.

DIA 15 | ZWART

De boodschap van manier van AI– om daar toch iets over te zeggen is dit: denken hoef je niet meer zelf te doen. Creatief zijn kun je uitbesteden. Maar het effect daarvan is, als je er een gewoonte van maakt, dat je die dingen – denken, creatief zijn – verleert. Dat is een grillig beeld, maar dat is wat techniek doet. Het roept je op om er wijs mee om te gaan.

Goed, of je het nu eens bent met die duiding van de flipphone, smartphone of AI maakt niet zo veel uit: dat is niet mijn punt. Mijn punt is dit: de boodschap van iets wat je veel gebruikt vormt je. Of dat nu een smartphone of een gewoonte is. Of je je er bewust van bent of niet. Het is dus heel belangrijk om als mensen, als gemeenteleden, als ouders, je af te vragen: hoe ga ik om met al die dingen? Welke boodschap gaat ervan uit en wil ik daar eigenlijk wel naar gevormd worden? Want gevormd wordt je sowieso.

DIA 16

Kijk: Paulus is niet alleen maar bezorgd dat je wereldse dingen doet. Daar ontkom je simpelweg niet aan. Paulus is bezorgd dat je, door je aan te passen aan de wereld, in elke vezel van je denken gevormd wordt. Gevormd naar de manier van de wereld. Gevormd naar de boodschap van de manieren van het internet, de manieren van de smartphone, de manieren van de wereld.

De vraag is dus: waar maak je gewoontes van en wat is de boodschap van de dingen die je gebruikt? Anders gesteld: waar je mee omgaat daar word je mee besmet. Of: je gaat lijken op wat je liefhebt. Of, met gelovige taal: je gaat lijken op wat je aanbidt.

DIA 17

#3. Je gaat lijken op wat je aanbidt

Nu denk je misschien: ‘Ik weet niet of ik wel iets aanbidt.’ Maar dat is geen vraag. Je aanbidt sowieso iets, de vraag is alleen wat. Mensen zijn liefhebbende wezens. We houden van allerlei dingen, maar zeker is: er staat één ding bovenaan. Er is één ding in het leven wat we het meest liefhebben, boven alles. Aanbidden is simpelweg een ander wordt voor het meest liefhebben. Dus waar geef jij het meeste aandacht aan? Wat staat er bovenaan je prioriteitenlijstje? Wat is in jouw leven nummer 1?

DIA 18

Een vraag om jezelf te stellen om daar achter te komen is: wat zou je doen als je de loterij wint? Of, omdat die kans groter is: als je een paar miljoen op straat vindt? Of als jouw cryptobelegging ineens omhoog schiet? Je antwoord daarop legt iets bloot van waar voor jou de verleiding zit. Misschien wel wat in jouw leven op nummer 1 staat. Daar woedt de strijd om in onze wereld! Want wie de aandacht heeft, die kan geld verdienen… Daarom worden telefoons en zelfs televisieprogramma’s voor kinderen zó verslavend gemaakt. Aandacht=geld.

DIA 19

De indringende oproep van Paulus in Romeinen 12,1 moet daarom voor ons nog dringender klinken! Het appél van de wereld om onze aandacht is met de ontwikkeling van techniek veel groter geworden. Daarom is die oproep om God te aanbidden, Hem je aandacht te geven, alleen maar urgenter geworden. Paulus doet een beroep op Gods barmhartigheid. Daarmee doelt Paulus op wat hij in de verzen hiervoor heeft gezegd:

DIA 20

Hoe onuitputtelijk zijn Gods rijkdom, wijsheid en kennis, hoe ondoorgrondelijk zijn oordelen en hoe onbegrijpelijk zijn wegen. … 

Romeinen 11,33v

God is zo groots, allesomvattend, wijs en ga zo maar door… De enige logische reactie daarop is om Hem op nummer 1 te zetten in je leven.

DIA 21

Eerlijk is eerlijk: we gaan daarin allemaal onderuit. Ik als voorganger net zo goed als ieder ander – ik ben ook mens. Je mag je dan telkens weer beroepen op Gods goedheid. Want Jezus heeft Zijn hele leven als een volmaakte eredienst voor God geleefd! Daarin mogen wij volgen, daarin mogen wij schuilen. Zijn perfecte liefde voor ons doet dat beroep op ons: aanbid Hem. Want je gaat lijken op wat je aanbidt.

DIA 23

Geef God daarom heel je leven. Aanbid Hem met heel je mens-zijn.

DIA 24

#4. Met heel je mens-zijn

De digitalisering van onze samenleving is door de coronapandemie in een stroomversnelling gekomen. Dat is een gegeven waar we mee moeten leren leven.

DIA 25

Romeinen 12,1 doet de oproep om jezelf in Gods dienst te stellen. Maar letterlijk schrijft Paulus: stel je lichaam in dienst van God. Die letterlijke vertaling zou verwarrend zijn, maar het is goed daar wel even je aandacht op te richten. Het lichaam is in de Bijbel onlosmakelijk verbonden aan het mens-zijn. Maar in de tijd van Paulus was daar discussie over. Er werd onderscheid gemaakt tussen lichaam en geest. De geest was het belangrijkst, daar lag de nadruk op. Het lichaam was secundair. Maar Bijbels is dat dus onjuist: Je lichaam omvat je geest en je ziel. Maar die drie zijn één geheel.

DIA 26 | ZWART

Ongelofelijk wijs, want vandaag de dag weten door de wetenschap dat ons lichaam en onze geest sterk met elkaar in verband staan. Wist je bijvoorbeeld dat je door te springen minder chagrijnig wordt? Of dat als je je down voelt en op je schouder of hoofd tikt, je je vrolijker gaat voelen?

DIA 27

Toch, ondanks die kennis, schakelen we ons lichaam in ons dagelijks leven, in ons werk en zelfs in de kerk soms uit. Dat doen we door heel veel tijd digitaal door te brengen. Zo ben je met je aandacht op een andere plek dan je lichaam. Dat gebeurt ook als je verzinkt in je telefoon of de TV. Die digitalisering is een gewoonte geworden. Een gewoonte die zorgt voor een onrustig, opgejaagd gevoel van telkens wat nieuws willen. Daardoor kun je zo vaak amper de neiging weerstaan om je telefoon telkens te checken: we zijn voortdurend opzoek naar iets nieuws. Bang om iets te missen waardoor we achterblijven.

DIA 28 | ZWART

Het is onmogelijk om daar nog zonder te kunnen. Dat hoeft ook niet. We zijn nu eenmaal in de wereld. Maar niet van de wereld worden, begint met bewustwording en zoeken naar christelijke wijsheid.

Christelijke wijsheid is: Je lichaam doet ertoe. Paulus had dat heel goed door, omdat hij was gepokt en gemazeld in het mensbeeld van de Bijbel. Voor ons betekent het: laat je lichaam meedoen! Kom, als je dat fysieknog kan, naar de kerk: dat is echt wezenlijk anders dan thuis meekijken, want je lichaam doet mee. Maar ook als je digitaal meekijkt: zing mee, ga staan als dat nog lukt. Zo geef je gehoor aan de oproep van het belangrijkste gebod uit de Bijbel:

DIA 29

Heb de HEER, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw kracht.

Deuteronomium 6,5

DIA 30

Geest, ziel én lichaam zijn van belang in de dienst aan God! Heel je mens-zijn. In de Bijbel lees je dat David voor de Ark danste. Ook de Psalmen roepen ons regelmatig op om ons lichaam in te zetten voor de dienst aan God. Eerlijk is eerlijk: ik weet ook niet zo goed hoe we dat verder doen. Meer nog: ik voel ook geregeld schroom om te gaan staan, laat staan om mijn handen in de lucht te steken. Maar dat je het niet gewend bent wil niet zeggen dat het verkeerd is. Dat het onze gewoonte niet is, wil niet zeggen dat het ongereformeerd is. Je lichaam inzetten voor de dienst aan God is juist hartstikke Bijbels! Je vindt het in de héle Bijbel.

DIA 31

Zo wordt je door christelijke gewoontes GEVORMD VOOR HET LEVEN. Want dát is onze ware eredienst: heel je leven voor God leven, op de plek waar Hij je heeft geplaatst. Gevormd wordt je sowieso, neem niet alles, enkel nieuwe techniek, klakkeloos over. Techniek is niet neutraal, maar heeft een boodschap die je vormt als je er een gewoonte van maakt. Richt je dus met heel je lichaam, ziel en geest op God – met heel je mens-zijn. Dat vormt je naar Gods beeld.

Misschien lijkt dit een heel maakbaar verhaal. Zo zie ik het niet. Het is een Bijbelse analyse van hoe het werkt – voor zover we dat kunnen afpellen. Maar in onze gewoontes en heel ons leven voor God, daar werkt de Geest. Hij moet het in je doen en dragen en uitwerken. Van Hem verwachten we onze levensheiliging. Maar daarvoor geeft de Geest ons gewoontes! Zo kunnen we ook onze kinderen en elkaar voorgaan in de ware eredienst:

een heel leven voor God.

AMEN

____________________

Gespreksvragen

1. Welke gewoontes in jouw dagelijks leven vormen je het meest – en merk je dat die je dichter bij God brengen of juist van Hem afhouden?

2. Paulus roept op om ons niet aan de wereld aan te passen maar ons denken te vernieuwen. Wat betekent dat concreet in onze digitale en drukke samenleving?

3. De preek benadrukt dat eredienst meer is dan de zondagse kerkdienst. Op welke momenten doordeweeks ervaar jij ‘eredienst’?

4. Hoe ervaar jij de rol van je lichaam in het geloofsleven (bidden, zingen, staan, handen vouwen/heffen)? Waar zit misschien schroom of juist verlangen?

5. Welke rol kan de geloofsgemeenschap spelen in het helpen vormen van gezonde gewoontes die ons meer op God richten?

Stellingen

1. Je wordt wat je liefhebt: uiteindelijk lijken we altijd meer op datgene waar we de meeste aandacht en liefde aan geven.

2. De kerk moet voortdurend veranderen en nieuwe gewoontes ontwikkelen om mensen te helpen hun geloof in de huidige samenleving te leven.

3. Digitale technologie (zoals smartphone en AI) vormt ons denken en ons hart meer dan we vaak beseffen.

4. Het geloof heeft niet alleen met ons ‘innerlijk’ te maken, maar vraagt ook om bewuste inzet van ons lichaam in eredienst en dagelijks leven.

5. Zonder gewoontes die ons helpen te focussen op God, lopen we het risico dat we onbewust gevormd worden naar de cultuur om ons heen.